Reportaż radiowy

 Reportaż radiowy

Historia polskiego literackiego reportażu radiowego rozpoczęła się w latach pięćdziesiątych. Był to oczywiście reportaż pisany, a następnie odczytywany w radiu. Związany był z takimi mistrzami słowa jak Ksawery Pruszyński i, przede wszystkim, Melchior Wańkowicz.

                              

Melchior Wańkowicz: Reportaż był już wtedy, kiedy pierwszy troglodyta przyniósł wiadomość o polanie, na której się pasą mastodonty. Reportaż tkwi fizjologicznie w naturze ludzkiej. Reportaż – ta najstarsza profesja literacka, wzrastał przez tysiąclecia i ciągle się rozwijał. Ten stary dąb puszczał coraz to nowe listki literackie. Jeżeli nie przychodził natłok zdarzeń, zawsze zaczynał zahaczać o literaturę piękną, żeby oddać nie tylko dwuwymiarowość świata, ale jego kolor, jego zapach, jego dźwięk. Wszystko to w poszukiwaniu prawdy o człowieku.

W tym sensie pierwszymi reportażystami w radiu byli sprawozdawcy, relacjonujący ważne i mniej ważne wydarzenia, których byli świadkami. Równolegle z nimi pojawili się w radiu wspomniani już mistrzowie słowa. Do nich dołączali młodsi twórcy, którzy swoje reportaże pisali specjalnie dla radia. m. in. Andrzej Mularczyk, Jerzy Janicki. 

Wraz z rozwojem techniki pojawiać się zaczęły pierwsze głosy nagrane w ich naturalnym środowisku jako egzemplifikacja, uwiarygodnienie przedstawianych przez aktorów opowieści. Poza tym do nagrywanych w studiu dialogów wprowadzano naturalne tło z nagrań dokonywanych w stosownych miejscach. 

Możliwość rejestrowania dźwięku poza studiem radiowym stała się przełomem w rozwoju reportażu radiowego. Pierwsze taśmy z 20 minutowym nagraniem ważyły 8 kg (!).

Dalszy rozwój reportażu artystycznego uzależniony był więc w znacznej mierze od możliwości technicznych. Dziś młodym adeptom tej sztuki pewnie trudno sobie wyobrazić, że nasi mistrzowie jeździli na nagrania z wozem transmisyjnym, potem z dźwiękowcem obsługującym duży i bardzo ciężki sprzęt. Dość powiedzieć, że kiedy ja przyszłam do radia w latach 80-tych, to pierwszy mój magnetofon ważył kilka kilogramów i był oczywiście monofoniczny! 

Końcówka lat 80-tych zapoczątkowała przyspieszenie rozwoju reportażu artystycznego, jeśli chodzi o tak istotną w tym gatunku sferę jaką jest dźwięk. Najpierw stereofonia, a potem cyfryzacja otworzyła absolutnie nowe możliwości kształtowania przestrzeni dźwiękowej. Pierwszy polski reportaż radiowy zrealizowany w pełni techniką cyfrową powstał w 1993 roku – „Chwalcie łąki umajone”, który stworzyłam wspólnie z reżyserem Waldemarem Modestowiczem. 

Tworzenie dźwiękowych obrazów stało się moją pasją, dzieloną potem z innymi twórcami – Marią Blimel i Wandą Wasilewską, Hanną Wilczyńską-Toczko, Katarzyną Michalak i in.).

RECEPTA NA DOBRY REPORTAŻ

---

Etapy tworzenia reportażu:

• wybór tematu

• dokumentacja (zebranie informacji na wybrany temat, wybór rozmówcy/ców, nagrania)

• selekcja materiału pod kątem przydatności do opowiedzenia historii, którą chcemy przedstawić

• kompozycja całości według reguł dramaturgii

• montaż – rozumiany jako artystyczna organizacja zgromadzonego materiału (opracowanie ostatecznego scenariusza – kształtowanie celowo zorganizowanej formy) oraz jako czynność techniczna tzw. czyszczenie materiału, „wygładzanie” rzeczywistości dźwiękowej.

• przygotowanie wszystkich elementów potrzebnych do zgrania całości (nadania ostatecznego dźwiękowego kształtu utworowi): muzyka, efekty wykreowane, efekty z natury (z przestrzeni dźwiękowej, w której żyjemy)

• zgranie całości i zapis w wybranej formie medialnej

---

SPRAWOZDANIE A REPORTAŻ
Sprawozdanie nie narusza struktury zdarzenia (rzeczywistości opisywanej, czy relacjonowanej na żywo). Jego celem jest informacja. Autor to sprawozdawca relacjonujący to co widzi, lub w czym uczestniczy.

Reportaż burzy strukturę rzeczywistości, by pokazać to co jest w niej swoiste, typowe. Reportażysta kreuje (za pomocą montażu wybranych fragmentów i środków radiowego wyrazu) - przetwarza dramaturgię rzeczywistości w dramaturgię reportażu tak, by poruszyć emocje słuchacza, dostarczyć mu doznań estetycznych i intelektualnych. Tak więc celem reportażysty jest nie tylko poinformowanie słuchacza o fakcie, lecz także wywieranie wrażenia, poruszenie emocji, dostarczenie doznań estetycznych. Reportaż jest dziełem z pogranicza dziennikarstwa i sztuki. To radiowy teatr faktu, w którym prawdziwe historie opowiadają ich uczestnicy lub świadkowie w celu wszechstronnego pokazania zjawiska, zdarzenia, czy portretu człowieka.

http://teatrnn.pl/node/189/tradycyjne_formy_dokumentalne 

http://www.ceo.org.pl/pl/reportaze/news/reportaz-jako-artystyczny-gatunek-radiowy